احکام خوردنی ها و نوشیدنی ها بخش اول

احکام خوردنی ها و آشامیدنی ها

فصل اول :  حیوانات

برخی از حیوانات تنها یک دلیل بر حلال یا حرام بودنشان هست مثلا فقط بنابر تصریح روایات حرام هستند ولی برخی دو یا چند دلیل بر حرمت یا حلال بودنشان هست مثلا خوک هم نجس است و هم از حیوانات مسخ شده است و هم روایات صریحی در حرمت آن وارد شده است و یا گنجشک هم بال زدنش بیشتر است و هم چینه دان دارد و هم پَر دارد و...لذا حلال است.

حکم شرعی حیوانات مختلف از جهت حلال گوشت بودن و یا حرام گوشت بودن به شرح ذیل بیان می شود:

یک) چهارپایان

       چهارپایان از جهتی به اهلی و وحشی تقسیم می شوند که حکم هر یک در ادامه بیان می شود:

       الف: چهارپایان اهلی

      تمام اصناف گوسفند و گاو و شتر حلال است و اسب و قاطر و الاغ مکروه است و غیر اینها از حیوانات اهلی خشکى مانند سگ و گربه و غیر اینها حرام مى‌باشد.(حضرت امام) [1]

       تمام اصناف گوسفند و گاو و شتر حلال است و اسب و قاطر و الاغ مکروه است و سگ و گربه و مانند اینها حرام هستند.(آیت الله سیستانی) [2]

       گوسفند و گاو و شتر حلال هستند و اسب و قاطر و الاغ مکروه است.(آیت الله مکارم) [3]

        نکته: ممکن است این حیوانات حلال گوشت به خاطر جهتی عارضی مثل نجاستخوار شدن و...حرام شوند که در ادامه مطرح می شود. [4]

           ب: چهارپایان وحشی

            حکم چهارپایان وحشی تحت چند عنوان بیان می شود:

            عنوان1) درندگان(سِبَاع)         

            از حیوانات وحشی، درندگان حرام گوشت هستند و آنها حیواناتی هستند که شکار می کنند و دارای ظُفر(ناخن، چنگال) و ناب(دندان نیش) می باشند، چه قوی و نیرومند باشند مانند شیر و پلنگ و یوزپلنگ و گرگ یا ضعیف باشند مانند روباه و کفتار و شغال.(حضرت امام) [5]

          از حیوانات وحشی درندگان حرام گوشت هستند و آنها حیواناتی هستند که شکار می کنند و دارای ظُفر(ناخن، چنگال) و ناب(دندان نیش) ‏ می باشند، چه قوی و نیرومند باشند مانند شیر و پلنگ و یوزپلنگ و گرگ یا ضعیف باشند مانند روباه و کفتار و شغال.( آیت الله سیستانی)  [6]

           حیوانات درنده عموما حرام هستند.( آیت الله مکارم) [7]

 

            عنوان2) حیوانات حلال گوشت وحشی(آهو،گوزن، گاو وحشی،...)

            از بین چهارپایان وحشی: آهو[8]، گاو وحشی، قوچ کوهی، الاغ وحشى (یا گورخر) و یَحْمُور [9] حلال گوشت هستند.(حضرت امام, آیت الله سیستانی)

           گاو و گوسفند و بُز و خرِ وحشى و آهو و گوزن حلال است.(آیت الله مکارم) [10]

 

            عنوان3) حکم برخی از حیوانات  دیگر

• خوک

                خوکى که در خشکى زندگى مى‌کند نجس و حرام است.(مراجع عظام تقلید) [11]

                نکته: آیت الله مکارم می فرمایند: خوردن گوشت خوک حرام و از گناهان کبیره است. [12]

• گراز

                گراز همان خوک وحشی است و نجس العین می باشد و خوردن گوشت آن حرام است.(امام خامنه ای [13]، آیت الله مکارم [14])

  

• خرگوش

               همه انواع خرگوش حرام است.(حضرت امام [15]، امام خامنه ای [16]، آیت الله سیستانی [17]، آیت الله مکارم [18])

            نکته: آیت الله مکارم شیرازی می فرمایند: در بعضى از روایات آمده است که خرگوش شباهتى با حیوانات درنده دارد، و این مسأله از چنگال او نمایان است، و لذا گوشت آن تحریم شده است. [19]

       

• بوفالو

            بوفالو(گاو وحشی) حلال گوشت است.(امام خامنه ای [20])

            احتیاط در ترک خوردن گوشت آن است زیرا ظاهرا درنده است.(آیت الله مکارم [21])

• کرگدن

            کرگدن حرام گوشت است.(امام خامنه ای [22])

            اگر جزء حیوانات درنده قرار گیرد حرام گوشت خواهد بود ولو اینکه گیاه خوار باشد و با توجه به تحقیقات انجام شده این حیوان، درنده است.(آیت الله مکارم [23])

• زرافه

            دلیلی بر حرمت گوشت زرافه وجود ندارد.(امام خامنه ای [24])

            بر فرض اینکه زرافه از درندگان نباشد دلیلی بر حرمت آن نیافتیم.(آیت الله سیستانی [25])

            خوردن گوشت زرافه اشکالی ندارد.(آیت الله مکارم [26])

• کانگورو

آیا گوشت کانگورو حلال است.

            کانگورو حرام گوشت است.(امام خامنه ای [27])

            خوردن گوشت کانگورو بنابر احتیاط واجب جایز نیست.(آیت الله سیستانی [28])

            کانگورو حلال است.(آیت الله مکارم [29])

• خوکچه هندی [30]

            خوردن خوکچه هندی چه حکمی دارد؟آیا این حیوان حکم خوک را دارد؟

            خوکچه هندی نجس العین نیست اما حرام گوشت است.(امام خامنه ای [31]، آیت الله مکارم [32])

 

---

[1]  سید روح الله خمینی, تحریر الوسیلة ترجمه، ج‌3، ص: 275, کتاب خوردنیها و آشامیدنیها‌, حیوان, م5؛

[2] سید علی سیستانی, منهاج الصالحین، ج‌3، ص292, م881؛ 682 ؛

[3] ناصر مکارم شیرازی, رساله توضیح المسائل، ص439م 2256؛

[4] سید محمد حسن بنی هاشمی, رساله مراجع, ج2 ذیل مساله 2632و2631 و 2632.

   

[5]  سید روح الله خمینی, تحریر الوسیلة ترجمه، ج‌3، ص: 275, کتاب الاطعمة و الأشربة, القول فی الحیوان, م5؛

[6] سید علی سیستانی, منهاج الصالحین، ج‌3، ص: 292, م881؛

[7]   ناصر مکارم شیرازی, رساله توضیح المسائل، ص: 439م 2256؛ 

[8] حضرت امام و آیت الله سیستانی, در بیان چهارپایان وحشی حلال گوشت از عبارت(ظبی و غزلان) یاد کرده اند که طبق بررسی ما این دو در لغت و در برداشت فقها یک معنا دارند و به معنای آهو می باشند البته در شماری از فرهنگ لغت ها غزلان به معنای بچه آهویی که از مادرش مستقل شده آمده ولی چنین معنایی هیچ وجهی در محل بحث ندارد؛ فرهنگ ابجدی عربی فارسی,ص 640: الغَزَال‏ ج‏ غِزْلَة و غِزْلَان‏ (ح): آهو به هنگام حرکت و راه رفتن.؛ در المنجد ص550 هم می گوید: الغزال الشادن حین یتحرک و یمشی (در صفحه 379 در توضیح شادن: شدن الظبی ای قوی و استغنی عن امّه.؛بعضی از فقها هم این دو را یکی گرفته اند...)

[9] یحامیر جمع یحمور» در باره اینکه معنای دقیق یحمور چیست علی رغم تحقیق زیادی که انجام دادم به نتیجه مشخصی نرسیدم لذا نام خود این کلمه دربین حیوانات حلال گوشت وحشی بدون ترجمه ذکر شد،لازم به ذکر است که در روایات و کلام فقها تعریف دقیقی از این کلمه ارائه نشده است و در فرهنگ لغت ها هم معانی متعددی برای آن آمده است از جمله:1جانوری شبیه به بُز 2 الاغ وحشی3 نوعی پرنده 4گوزن نر و... برخی از فقها نیز مثل مرحوم نراقی در مستند الشیعه متذکر این تعدد معانی شده اند.(رجوع کنید به: ابن منظور، محمد بن مکرم‏، لسان العرب، ج‏4، ص: 215 ماده«حمر»؛ و فرهنگ أبجدی عربیفارسی، ماده«حمر»؛ و مستند الشیعة فی أحکام الشریعة، ج‌15، ص: 106)(آیت الله مکارم شیرازی در جواب استفتای ما گفتند که: به نظر می رسد از میان حیوانات فوق آنچه بیشتر مورد قبول و تاکید علماست منظور از یحمور الاغ وحشی است، ناصر مکارم شیرازی، استفتاء شخصی از سایت، کد رهگیری: 9602010030

[10] ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، چهار پایان حلال گوشت و گوشت زرافه و گوزن

[11]  سید محمد حسن بنی هاشمی, توضیح المسائل مراجع,ج1, م141و105؛

 [12] ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت خوک

[13] سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء:598, کد پیگیری:598167592

[14] ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت گراز؛

[15] سید روح الله خمینی, تحریر الوسیلة ترجمه، ج‌3، ص: 275, کتاب الاطعمة و الأشربة, القول فی الحیوان‌, م5؛

[16] سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء: 629403 ؛

[17] سید علی سیستانی, منهاج الصالحین، ج‌3، ص: 292, م881؛

[18] ناصر مکارم شیرازی, رساله توضیح المسائل، م 2256

[19]  ناصر مکارم شیرازی, استفتاءات جدید، ج‌3، ص: 302سؤال

[20]  سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء:598, کد پیگیری:598167592

[21]  ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت بوفالو؛

[22]  سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء:598, کد پیگیری:598167592؛

[23]  ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت کرگدن؛

[24] سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء: 698406؛

[25]  سید علی سیستانی, استفتاءات نجف س 1912؛

[26]  ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت زرافه و گوزن؛

[27]  سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء:598, کد پیگیری:598167592

[28]  سید علی سیستانی, استفتاءات نجف, س1925؛

[29]  ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت کانگورو؛

[30]  خوکچه هِندی جانوری است که بومی آمریکای جنوبی است، وزنش حدود یک کیلوگرم است و 20 تا 25 سانتی‌متر درازا دارد و به علت رفتار آرام و مطیع ، به یک حیوان خانگی معروف تبدیل شده است، انگلیسی‌ها آن را خوکِ گینه می‌نامند و در ایران به خوکچه هندی مشهور است، اما این حیوان نه به خوک ها ربطی دارد نه به هندوستان نه حتی به گینه؛ بلکه این حیوان جونده‌ای خون‌گرم است که از خویشاوندان خرگوش به شمار می رود و ظاهرا علت نامیده شدنش به خوکچه این است که از برخی جهات ظاهری و زیاد غذا خوردن و صدا, مقداری شبیه خوک است، لذا بر فرض حرمت مسلما حکم خوک را از نظر نجس العین بودن ندارد.

[31]  سید علی خامنه ای, استفتاءات نمایندگی ها, شماره استفتاء:598, کد پیگیری:598167592

[32]  ناصر مکارم شیرازی, سایت، استفتاءات، خوردنی ها و آشامیدنی ها، اقسام حیوانات، چهارپایان، گوشت خوکچه هندی؛